Wat is
eetgedrag

Voedsel en eten spelen een belangrijke rol in ons leven. Onze relatie met voeding is nogal eens complex. Soms eet je omdat je honger hebt en soms omdat het gezellig is. Veel mensen eten min of meer gedachteloos, maar er zijn ook mensen die obsessief met eten bezig zijn: ze eten veel te veel of juist veel te weinig.  

Uit onderzoek blijkt dat we ons eetgedrag, vaak onbewust, aanpassen aan dat van onze tafelgenoten. Wat, of hoeveel er in onze directe sociale omgeving gegeten wordt kan op de volgende manieren invloed uitoefenen op ons eigen eetgedrag: 

• Sociale facilitatie: wanneer je samen eet met anderen, eet je meer dan wanneer je alleen eet. 
• Modeling: je stemt je eetgedrag af of dat van een tafelgenoot. Als de ander veel of juist weinig eet, ga je dit zelf ook doen.  
• Impression management: je past je eetgedrag aan om een goede indruk te maken op anderen.  

Alleen als je zelf kookt, weet je echt wat je eet. Gemiddeld besteden we dagelijks (slechts) twintig minuten aan het bereiden én eten van de maaltijd. Toch heeft zelf koken allerlei voordelen: je gaat er gezonder en minder door eten, het is goedkoper en gezinnen die gezamenlijk eten zijn gelukkiger. 

Met aandacht eten, en bewust proeven en genieten wordt ook wel ‘mindful eten’ genoemd: je neemt je voedingsgedrag goed onder de loep en staat stil bij de vraag wáárom je eet. Eet je omdat het etenstijd is? Of omdat je trek hebt in eten? Of omdat je gestrest of verdrietig bent? Door hier goed over na te denken krijg je meer controle over je eetgedrag en ga je bewustere, vaak gezondere keuzes maken.  

Onderstaand alvast een aantal tips om mindful te (leren) eten: 

• eet aan een gedekte tafel; 
• eet zonder smartphone, televisie of krant voor je neus; 
• proef en kauw uitgebreid wat je eet; 
• controleer tussendoor of je nog echt honger hebt; 
• praten mag, maar niet met volle mond; 
• zorg dat je geregeld je aandacht terugbrengt naar wat je aan het doen bent: eten. 

Voeding &
eetgedrag

Uit steeds meer onderzoeken blijkt dat voeding impact heeft op hoe we ons voelen. Voeding kan bepaalde psychische aandoeningen veroorzaken, versterken of juist verminderen. Zo kan je een depressie uitlokken als je veel zoete dingen eet, en kan je dit tegengaan door een dieet met veel vis, schaal- en schelpdieren te volgen. Ook het drinken van koffie verminderd de kans op het ontwikkelen van een depressie. Er zijn ook andere voedingssoorten die een positief effect hebben op ons humeur: gefermenteerd eten, zoals yoghurt, zuurkool en droge worst, bevatten vrolijkmakende bacteriën.  

Verder is uit onderzoek gebleken dat 60% tot 80% van de ADHD-gevallen wordt veroorzaakt door overgevoeligheid voor bepaalde voedingsstoffen. Welke voedingssoort dit is, verschilt van persoon tot persoon. Ook migraine lijkt getriggerd te kunnen worden door bepaalde voedingssoorten. Voorbeelden hiervan zijn bananen, chocolade, kaas en rode wijn. Daarentegen lijken voedingssoorten zoals melkproducten en gember migraine juist te onderdrukken. Maar ook dit verschilt weer per persoon.  

Eetproblemen &
eetgedrag

Eetverslaving 
We hebben allemaal wel eens een enorm verlangen naar lekker eten zoals chips, chocola of snoep. Het is niet erg als je daar een keer aan toegeeft, maar sommige mensen zijn echt verslaafd aan eten. Mensen met een eetverslaving hebben een verstoord beloningscircuit van de hersenen. Ze hebben een tekort aan dopaminereceptoren waardoor ze minder gevoelig zijn voor beloningen, en minder in staat om plezier te ervaren. Dit wordt gecompenseerd met eten. Een eetverslaving is, net als andere verslavingen, lastig te doorbreken.  

Emotie-eten 
Bij emotie-eten eet je niet omdat je honger hebt, maar omdat je trek hebt en omdat het eten je blij maakt. Je beloont jezelf met wat lekkers als je iets goeds hebt gedaan, of troost jezelf wanneer je verdrietig, boos of gestrest bent. Dit lekkers bestaat meestal uit eten wat veel suikers, vetten en calorieën bevat.  

Niet willen eten 
Het niet willen eten komt vooral bij kinderen in de peuter- en kleuterleeftijd voor. Het kind wil soms ineens niet meer eten, vaak geen groenten. Volgens diverse psychologen gaat het hierbij om een machtsstrijd: als het kind ontdekt dat hij het niet op hoeft te eten, ontdekt hij dat hij de touwtjes in handen heeft.  

Moeilijke eters 
Toch is de ene persoon een moeilijkere eter dan de andere persoon. De één staat er altijd voor open om iets anders te proberen, terwijl de ander het liefst eet wat hij/zij al kent. Soms leren moeilijke eters in de loop van hun leven meer smaken te waarderen, maar hier moet wel moeite voor gedaan worden. Toch zullen bepaalde voedselsoorten vaak vies gevonden blijven worden; dit zijn meestal voedingssoorten met een bittere smaak.  

Afvallen &
eetgedrag

Meer dan de helft van de Nederlanders heeft overgewicht en 17% heeft obesitas. Dit komt door een teveel aan eten en een tekort aan bewegen. Afvallen is een kwestie van meer calorieën verbranden dan dat je naar binnen werkt. Dit lijkt simpel, maar is in de praktijk erg lastig. Het belangrijkste is om afvallen te zien als een leerproces. Leer om gezonder te eten en heb geduld; het gaat om langdurige gedragsverandering, en dit kost tijd. Een andere manier om af te vallen is om hetzelfde te eten, maar ervoor te zorgen dat je 100 tot 200 calorieën per dag minder binnenkrijgt. Zo leer je om geleidelijk te stoppen met een aantal ongezonde gewoontes, waardoor je bijna ongemerkt afvalt. Onderstaand een aantal tips om lijnvriendelijk te (leren) leven: 

• een strakke ‘ongezellige’ keuken nodigt minder uit tot snaaien dan een woonkeuken; 
• kies een sport die bij je in de buurt is; 
• laat de pannen tijdens de maaltijd op het fornuis staan, om te voorkomen dat je ze leeg eet; 
• neem je eigen lunch mee naar het werk, in plaats van dat je de lunch in de kantine koopt; 
• zorg dat de snoeppot, die bijvoorbeeld op je werk staat, niet binnen grijpafstand staat; 
• zorg dat je geen chips, snoep, koek en andere ongezonde voedingssoorten in huis hebt. 

Eetstoornis &
eetgedrag

Mensen met een eetstoornis zijn de hele dag bezig met niet-eten, gezond eten, rauw eten, met schrokken of met het tellen van calorieën. Ze zijn obsessief bezig met hoe, wanneer en wat ze eten. Écht genieten van eten lukt niet bij mensen met een eetstoornis. Volgens psycholoog Eric van Furth, directeur van Centrum Eetstoornissen Ursula in Leidschendam, wil iedereen met een eetstoornis eigenlijk dun zijn.  

Een eetstoornis ontstaat door een combinatie van factoren: aanleg, omgeving, ingrijpende gebeurtenissen en persoonlijke eigenschappen. Eetstoornissen ontstaan vaak in of na de puberteit; een levensfase met grote veranderingen. Een eetstoornis kan een reactie zijn op die veranderingen. Ook kunnen trauma’s zoals misbruik, gepest worden, een scheiding of het overlijden van een dierbare een rol spelen. Persoonlijke eigenschappen die een (grote) rol kunnen spelen bij het ontstaan van een eetstoornis zijn de volgende: 

• bang om afgewezen te worden; 
• depressieve gevoelens hebben; 
• het gevoel tekort te schieten; 
• negatief denken over zichzelf; 
• perfectionistisch zijn; 
• vaak moeilijk emoties kunnen uiten; 
• weinig zelfvertrouwen hebben.  

Anorexia 
Mensen met anorexia, officieel anorexia nervosa, hebben een intense angst om aan te komen of dik te worden. Ze zijn geobsedeerd door hun gewicht en lichaamsomvang en eten daarom extreem weinig. Toch blijven ze zichzelf vaak als te dik zien. Anorexia heeft vaak te maken met een behoefte aan controle, het is een manier om grenzen aan te geven. Het afvallen geeft een vorm van houvast en het gevoel dat je ergens goed in bent. In Nederland hebben ongeveer 5.600 mensen anorexia nervosa, waarvan 95% vrouwen.  

Boulimia 
Mensen met boulimia, officieel boulimia nervosa, hebben regelmatig flinke eetbuien. Tijdens zo’n eetbui verliezen ze alle controle; ze hebben het gevoel niet te kunnen stoppen met eten of kunnen niet beheersen wat, of hoeveel ze eten. Na zo’n eetbui schamen mensen zich vaak, en krijgen ze een angst om aan te komen. Hierdoor gaan ze braken, laxeren of overmatig sporten om de calorieën weer kwijt te raken. In Nederland hebben ongeveer 22.000 mensen boulimia nervosa, waarvan 95% vrouwen.   

Binge eating disorder 
Mensen met binge eating disorder (BED) hebben, net als mensen met boulimia, regelmatig flinke eetbuien. Het verschil is dat mensen met BED het vaak niet compenseren met braken. Daardoor wordt deze groep mensen juist te zwaar. Binge eating kan worden uitgelokt door emoties als woede of verdriet, maar het kan ook een manier zijn om met stress en/of spanningen om te gaan. In Nederland hebben ongeveer 160.000 mensen BED. De verhoudingen tussen mannen en vrouwen zijn ongeveer gelijk verdeeld.  

Orthorexia 
Orthorexia is een (nog) niet erkende eetstoornis. Mensen met orthorexia hebben een obsessie voor gezond eten. Ze eten voeding die (in hun ogen) gezond is, zoals rauw of puur eten. Dit eetgedrag gaat vaak samen met overmatig veel sporten. Hierdoor worden mensen met orthorexia te mager en kunnen ze anorexia ontwikkelen, of juist last krijgen van eetbuien.  

Behandeling
eetstoornis

Cognitieve gedragstherapie is de meest effectieve manier om, door middel van professionele hulp, van je eetstoornis af te komen. Met therapie komt 40% tot 60% van de mensen bijna helemaal van een eetstoornis af. Bij ongeveer een derde blijft de eetstoornis bestaan, maar de problemen worden wel minder.