Wat is
borderline?

‘Borderline’ staat voor het ‘grensgebied’ van de psychose en de neurose. Iemand met een borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS) ervaart veel instabiliteit in zijn of haar leven. Het kenmerkt zich door een instabiel zelfbeeld en sterke wisselingen in gedachten, stemmingen en gedrag. Typerend voor BPS zijn vooral impulsiviteit en emotionele instabiliteit. Deze factoren kunnen leiden tot overmatig alcohol- of drugsgebruik, geldverspilling en wisselende seksuele contacten.  

Iemand met borderline kan van een vrolijke stemming plotseling heel somber worden en klagen over een gevoel van leegte, verveling of zelfs zelfmoordgedachten. Daarnaast kunnen mensen met borderline onvoorspelbaar reageren en hebben ze moeite om contacten te leggen en te onderhouden. Door het zwart-wit denken hebben ze vaak intensieve relaties die kort duren: het is alles of niets. Ze voelen zich snel afgewezen en zijn bang om door mensen die belangrijk voor hen zijn in de steek gelaten te worden.  

In Nederland hebben ongeveer 150.000 tot 200.000 mensen borderline. Hiervan bestaat 75% uit het vrouwelijke geslacht. Het werkelijke aantal borderliners ligt hoger, omdat mensen met deze persoonlijkheidsstoornis behandeld worden voor bijkomende klachten zoals angst of depressie. De kenmerken van borderline worden dan vaak niet herkend. 

Erfelijkheid
borderline

Een borderline persoonlijkheidsstoornis wordt vaak veroorzaakt door een combinatie van biologische, psychische en sociale factoren. Allereerst is de kans op borderline vijf keer zo groot wanneer één van de ouders borderline heeft. Maar er zijn ook andere risicofactoren die de kans op borderline vergroten: aangeboren persoonlijkheidseigenschappen, traumatische jeugdervaringen en emotionele verwaarlozing door een ouder/verzorger.

Kenmerken
borderline

Hoe eerder borderline wordt vastgesteld, hoe groter de kans op een succesvolle behandeling. De diagnose wordt gesteld aan de hand van de negen borderline-criteria in de DSM-IV. Om te voldoen aan de diagnose borderline, moet iemand aan vijf van onderstaande negen kenmerken voldoen: 

• krampachtig proberen te voorkomen dat iemand je – feitelijk of vermeend – in de steek laat; 
• een patroon van instabiele en intense relaties, waarbij de ander wordt verheerlijkt of jjuist gekleineerd; 
• een duidelijk en aanhoudend instabiel zelfbeeld of zelfgevoel (identiteitsstoornis); 
• impulsiviteit op ten minste twee gebieden die je kunnen schaden: bijvoorbeeld geld verspillen, seks, misbruik van alcohol en/of drugs, roekeloos rijden of vreetbuien); 
• terugkerende suïcidale gedragingen of automutilatie; 
• sterk wisselende stemmingen: bijvoorbeeld periodes van intense somberheid, prikkelbaarheid of angst; 
• een chronisch gevoel van leegte; 
• inadequate, intense woede of moeite je kwaadheid te beheersen; 
• voorbijgaande, aan stress gebonden paranoïde ideeën of ernstige dissociatieve verschijnselen.  

Behandeling
borderline

De afgelopen jaren zijn er nieuwe inzichten ontwikkeld over de behandeling van borderline. De behandeling bestaat uit het leren omgaan met emoties en het terugdringen van impulsief gedrag. Je leert jezelf (en anderen) te begrijpen en ervaart wat het effect van je handelen op je directe omgeving is. Het belangrijkste deel van de behandeling bestaat uit psychotherapie. Diverse therapievormen werken goed bij borderline. Voorbeelden van therapievormen zijn cognitieve gedragstherapie, dialectische gedragstherapie, schematherapie, psychodynamische therapie en systeemtherapie.  

Bij de behandeling van borderline is medicatie tevens een belangrijk hulpmiddel. Er zijn geen specifieke medicijnen voor borderline, maar de symptomen van borderline kunnen bestreden worden met medicatie die ontwikkeld is voor andere stoornissen. Voorbeelden hiervan zijn antipsychotica en antidepressiva. Verder worden slaap- en kalmeringsmiddelen, die gevoelens van angst en onrust wegnemen, voorgeschreven.  

Een tijdelijke opname in een psychiatrisch ziekenhuis is noodzakelijk wanneer de spanningen te hoog oplopen, de persoon zichzelf ernstig verwondt of wanneer de persoon neiging heeft tot zelfdoding.